انواع کاربردهای رسانه های مجازی

رسانه‌های اجتماعی (دنیای مجازی) انواع و استفاده­های گوناگونی دارند و می‌توان آنها را در هشت گروه دسته بندی کرد:

 

 

• شبکه اجتماعی[۱]

یک شبکه اجتماعی زنجیری بهم پیوسته از پروفایل­های افراد مختلف و صفحات و گروه­های ایجاد شده توسط کاربران است. اگرچه در ابتدا شبکه­های اجتماعی تنها امکان برقراری ارتباط با دوستان و آشنایان، تشکیل و عضویت در گروه، ایجاد صفحات شخصی، به اشتراک گذاری محتوا و نظایر اینها را برای کاربران خود فراهم می­کردند. اما امروزه برای باقی نگه­داشتن کاربران و افزایش تعداد آنها امکاناتی نظیر برگزاری نظرسنجی، انجام بازی­های آنلاین، تماشای فیلمهای کمپانی­های معتبر و مانند اینها را نیز به ویژگی­های خود افزوده­اند.

• پروژه مشترک – ویکی[۲]

در ویکی­ها کاربران به صورت مشترک بر روی موضوعی خاص فعالیت کرده و در کنار یکدیگر محتوای ویکی را ساماندهی میکنند. امکان تغییر محتوا برای تمام کاربران باز است و مدیرانی که از بین کاربران انتخاب شده اند، بر روند فعالیت ویکی نظارت میکنند. ویکی فاصله مکان- زمانی برای کار بر روی          پروژه­های مشترک را از بین میبرد و به کاربران امکان مشارکت در پروژه را از فواصل دور و در بازه­های زمانی متفاوت می‌دهد.

• وبلاگ[۳]

وبلاگ ساده ترین شکل یک رسانه اجتماعی است، رسانه­ای که می­توان آن را به رسانه شخصی مدیر و صاحب وبلاگ تعبیر کرد. قواعد نوشتن در وبلاگ را مدیر آن تعیین می­کند؛ وبلاگستان هر جامعه، بازتاب منحصر به فردى از ویژگى‏هاى خاص اجتماعی، فرهنگى و سیاسى‏ آن است(www.mashreghnews.com).

• جامعه محتوایی[۴]

در این سایت­ها کاربران محتواهای گوناگونی نظیر صوت، ویدئو، عکس و … را بار­گزاری کرده و به اشتراک میگذارند.

• فروم[۵]

فروم­ها امکان تبادل نظر، پرسش و پاسخ و گفتگو پیرامون موضوع و یا موضوعاتی مشخص را فراهم میکنند. هر فروم از زیرمجموعه­های موضوعی متفاوتی تشکیل شده است که کاربران بسته به نیاز خود وارد یکی از آنها میشوند. فروم­ها گاه مستقل­اند و گاه بخش جانبی یک سایت هستند.

 

• میکرو بلاگ[۶]

میکرو بلاگ­ها تلفیقی از شبکه اجتماعی و وبلاگ هستند که در آنها طول پیامهای کاربران از تعداد مشخصی کاراکتر پیروی میکند. به جهت کوتاهی متن پیامها اغلب کاربران این سایتها از تلفن همراه و یا افزونه­های ویژه مرورگر خود برای ارسال پیام استفاده میکنند بدون اینکه وارد سایت اصلی شوند.

• پاد­کست[۷]

نوعی از فایلهای صوتی و تصویری که بر روی اینترنت بار گزاری شده و قابلیت به اشتراک گذاری دارند. علاوه بر پادکست­های شخصی، افراد مشهور و همچنین برخی شبکه های رادیویی و تلویزیونی نیز از پادکست استفاده می‌کنند.

• جهان مجازی[۸]

جهان مجازی عملکردی شبیه شبکه اجتماعی دارد با این تفاوت که افراد در این محیط همانند دنیای واقعی فعالیت خواهند کرد. نحوه کار به این ترتیب است که کاربر ابتدا برای خود یک آواتار ساخته و سپس همانند دنیای واقعی برای خود محل زندگی، کار و تفریح تعیین و همچنین خانواده و گروه دوستان تشکیل خواهد داد (www.farsnews.com).

 

۲-۴-۴ آمار استفاده از اینترنت در جهان

رسانه‌های اجتماعی در چند سال گذشته تغییراتی اساسی در سبک زندگی شهروندان دهکده جهانی داده اند، اگر چه این تغییرات بر حسب مناطق جغرافیایی، فرهنگ­ها و شرایط اقتصادی جوامع مختلف شدت و ضعف دارند اما انکار ناپذیر نیستند همچنان که اجتناب ناپذیر هم نیستند. برای درک بهتر تأثیرات رسانه­های اجتماعی و مطرح شدن حضور در آنها به عنوان بخشی از سبک زندگی، بهتر است به آمارها مراجعه کنیم:
هر روز بیشتر از ۲۹۴ میلیارد ایمیل فرستاده می‌شود.
هر روز بیش از ۲ میلیون پست وبلاگ نوشته می‌شود.
اگر فیسبوک کشور بود امروز سومین کشور بزرگ دنیا بود.
هر روز بیش از دو میلیارد لایک[۹] در فیسبوک[۱۰] زده می‌شود.
هر روز بیش از ۳۴۰ میلیون توئیت در توئیتر[۱۱] منتشر می شود.
بیش از ۲۷۰ هزار دلار در دقیقه آنلاین هزینه می‌شود.
بیش از یک و نیم میلیارد کاربر آنلاین گفته‌اند که رویدادها را از طریق برندهای اجتماعی دنبال می کنند؛ این رقم ۲۰ درصد جمعیت جهان است.
در مجموع هر روز کاربران بیش از ۲۰ هزار سال در فیسبوک وقت صرف می‌کنند.
مبادلات از طریق تجارت اجتماعی ظرف مدت ۵ سال آینده به بیش از ۳۰ میلیارد دلار می‌رسد.

 

۲-۴-۵ تأثیرات مثبت اینترنت بر سبک زندگی

آمارها نشان می دهد که ایران با حدود ۷۷ میلیون نفر جمعیت در سال ۲۰۱۰ ، با ۴۳.۲% ضریب نفوذ بیشترین میزان استفاده از اینترنت را در خاورمیانه به خود اختصاص داده است. امروزه اینترنت بخش مهمی از زندگی ایرانیان از جمله کار و درس، سرگرمی و فعالیت­های اجتماعی را در برگرفته است (کاظمی اصل و با اوش ۱۳۹۱، ۳۱).

افزایش کیفیت و کمیت تحقیقات علمی، نزدیک شدن مردم به هم، برقراری ارتباط صوتی و تصویری با اقتصادی ترین روش، صرفه‌جویی در وقت و هزینه و امکان دسترسی به جدیدترین مباحث علمی روز، از جمله مزایای استفاده از اینترنت می باشد. در ادامه به بررسی برخی دیگر از تأثیرات مثبت اینترنت بر سبک زندگی می پردازیم:

۲-۴-۵-۱ کوچک شدن جهان و رشد فرهنگی

ایجاد تغییرات گسترده جهانی بعد از شکل گیری اینترنت،‌ بسیاری را به این باور رسانده است که اینترنت عامل بسیاری از تغییرات فرهنگی و تکنولوژیک در حوزه‌های مختلف زندگی روزمره است؛ منشأ این برداشت از این ویژگی نشات می گیرد که اینترنت متنوع‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین گونه رسانه هاست. به تعبیر مارشال مک لوهان مهمترین تأثیر فناوری اطلاعات تبدیل جهان به یک دهکده جهانی[۱۲] است و این به آن معناست که امکان برقراری ارتباط با دیگران و اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی و مسائل فرهنگی و اجتماعی سایر نقاط دنیا به سرعت برای همگان فراهم شده است.

هرچند نظریه مک لوهان پس از او مورد مناقشه دانشمندان ارتباطات واقع شد، اما اینترنت را می توان محیطی دانست که برای تبادل فرهنگی فضای مناسبی مهیا می کند و مسیری برای دسترسی کاربران به فرهنگ های دیگر باز می کند. و می توان چنین عنوان کرد که اینترنت خود، نوعی خرده فرهنگ و یا فرهنگی است که می‌تواند دیگر فرهنگ‌ها را در بر گیرد؛ و البته نیز همه فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها درصددند تا بر روی این خرده فرهنگ جهانی تأثیر بگذارند(کبیری ۱۳۸۹، ۴۵).

۲-۴-۵-۲ خدمات آموزشی و پژوهشی

در اعلامیه اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی چنین اشاره شده است: دسترسی ارزان به شبکه های فیبر نوری، کابلی، بی‌سیم و ماهواره ها می‌تواند خلاقیت، ابتکار و اشتغال زایی محلی و نیز اجتماعات محلی را تقویت کند و در عین حال بهره وری را بهبود بخشد و در یک کلام «کسب ارزش بیشتر از منابع کمتر» را تحقق بخشد. این امر نیازمند توسعه مناسب فناوری و آموزش کاربرد فناوری در کنار استفاده مؤثر از فناوری ها و ایجاد ظرفیت های جدید برای آموزش و پژوهش است. شک نیست که اینترنت و ظرفیت های موجود در آن با کنار گذاشتن محدودیت های زمانی و مکانی و با امکان استفاده از کلیه قالب‌های سمعی و بصری موجود می توانند نظام یادگیری را متحول سازد.

امروزه یکی از رایج ترین استفاده های اینترنت، جهت آموزش و نیز پژوهش می باشد؛ و تعداد زیادی مدارس و مراکز عالی آموزشی و دانشگاه‌ها و کالج‌ها اینترنتی که در حال سرویس‌دهی به علاقه مندان فراگیری می باشند، در کنار پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، مبین این مسئله است(ابراهیم آبادی ۱۳۸۸، ۱۳).

۲-۴-۵-۳ ارایه خدمات به «شهروند الکترونیک»

در واقع «ارائه خدمات ارتباطی»، کارکرد پرمصرف و اصلی اینترنت است؛ و یکی از عوامل عمده جذب و علاقه‌مند شدن افراد جهت استفاده از اینترنت می‌باشد. یکی از مفاهیمی که تأثیر زیادی در سبک زندگی آینده جامعه خواهد داشت «شهروند الکترونیک[۱۳]» است؛ که به‌طور عام به فردی گفته می‌‌شود که مهارت‌‌های زندگی در جامعه اطلاعاتی را فرا گرفته و بتواند از مزایای این نوع زندگی استفاده کند. شهروند الکترونیک قادر است آخرین اطلاعات، اخبار، کالاها و نرم‌افزارها را در چند دقیقه از طریق اینترنت جستجو کرده و به ‌دست آورد. نیز می تواند کلیه مراحل سفر را از قبل، به کمک اینترنت برنامه‌ریزی کند. او از طریق اینترنت به راحتی از فرصت‌های شغلی موجود آگاه می‌شود و بسیاری از کارها را بدون خروج از منزل یا محل کار و بدون مراجعه حضوری انجام می‌دهد. و همچنین توانایی بیشتری در دفاع از حقوق شهروندی خود دارد.

مفهوم دیگری که در تعیین سبک زندگی جامعه تأثیر به سزایی خواهد داشت، «دولت الکترونیک» است؛ که استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی به منظور ارائه خدمات دولتی، به صورت به‌هنگام و مستقیم به شهروندان می‌باشد. دولت الکترونیک به افراد تسهیلات لازم جهت دسترسی مناسب به اطلاعات و خدمات دولتی و فرصت‌های گسترده‌تر برای مشارکت در فرایندها را ارائه می‌نماید (www.tebyan.com).

۲-۴-۵-۴ توسعه اقتصادی و تجارت الکترونیک

اینترنت هزاران شغل برای کارکنان صنایع رسانه ای فراهم ساخته و به صورت غیرمستقیم برای میلیون ها خانواده دیگر شرایطی را فراهم کرده تا زندگی خود را از طریق فعالیتهای مربوط به اینترنت تأمین کنند. در تعریف تجارت الکترونیک گفته شده است این تجارت تمام فرآیند توسعه، بازاریابی، فروش، تحویل، خدمات و پرداخت الکترونیکی برای محصولات و خدمات مبادله شده در بازارهای شبکه ای و جهانی مشتریان را در بر می‌گیرد. استفاده از تجارت الکترونیک مزایای بسیاری دارد؛ از جمله: صرفه جویی در هزینه ها، کاهش هزینه مبادلات، افزایش کارآیی، تغییر فرآیندهای مدیریت و تأسیس بنگاه‌های اقتصادی، کاهش هزینه کاوش، دسترسی بیشتر و راحت‌تر به اطلاعات، تعدیل قدرت بین تولیدکننده و مصرف کننده، کاهش محدودیت ورود به بازار، افزایش رقابت، کاهش سود انحصاری و… .

هنگامی که بحث تجارت الکترونیکی مطرح می‌شود، جنبه‌های سودآور و سرمایه‌ساز اینترنت بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. حتی از سوی بسیاری از مؤسسات بین المللی نظیر یونسکو استفاده از اینترنت به عنوان یک رسانه ارزان قیمت و سهل‌الوصول جهت حل بحران‌های اقتصادی و فقر در جوامع توسعه نیافته توصیه می‌شود. در سخنرانی سال گذشته آقای کوفی عنان دبیر کل سازمان ملل متحد استفاده از اینترنت برای از میان برداشتن فواصل طبقاتی در جوامع محروم و عقب‌مانده قاره آفریقا به عنوان سریع‌ترین و عملی‌ترین راه حل پیشنهاد شده بود. هنگامی که صحبت از اشتراک و سهیم شدن در دانش به میان می‌آید، حقیقتاً هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند جایگزین اینترنت شود و به مثابه یک پل ارتباطی کارآمد میان پژوهشگران در سراسر جهان عمل نماید(دیلمقانی و حجازی ۱۳۸۴، ۵۸).

[۱]Social Network

[۲] Wiki

[۳] Blog

[۴] Content Community

[۵]  Forum

[۶]  Microblog

[۷]  Podcast

[۸] Virtual World

[۹] Like

[۱۰]  Facebook

[۱۱] Witer

[۱۲] Global Village

[۱۳] E- Citizen